Samenvatten – één van de basisvaardigheden
Samenvattingen geven en Reflectief Luisteren lijken veel op elkaar. Een reflectie gaat meestal in op iets wat direct daarvoor gezegd is. Samenvattingen voegen verschillende brokjes informatie samen. Alsof je een boeket maakt van alles wat de ander daarvoor heeft gezegd.
Hoewel alles in een samenvatting door de ander gezegd is, krijgt het toch een nieuwe betekenis op het moment dat de coach of de hulpverlener deze informatie naast elkaar zet.
Samenvatten is een onderschatte vaardigheid. Het lijkt, net als het stellen van open vragen, een vaardigheid die eigenlijk iedereen wel beheerst, en toepast. Bij het observeren van gesprekken valt echter op dat er soms weinig wordt samengevat. Een gemiste kans die tot gevolg kan hebben dat het gesprek alle kanten op gaat en dat het achteraf lastig is om de kern van het gesprek te benoemen.
Samenvattingen geven behoort binnen Motiverende Gespreksvoering tot de basisvaardigheden. Op deze pagina vind je verschillende soorten samenvattingen en oefeningen in het samenvatten.
Effect van samenvattingen
Samenvatten is allereerst een teken van begrip. Je laat de ander merken dat je goed geluisterd hebt. Een samenvatting brengt impliciet over dat je onthouden hebt wat de ander verteld heeft, en wilt begrijpen hoe dit alles bij elkaar past.
Samenvatten is ook een manier om het gesprek te sturen. Je kunt onmogelijk alles wat verteld is herhalen. Vanuit jouw professie kies je de informatie waarvan jij denkt dat het enerzijds belangrijk is om begrip te tonen, en anderzijds richting te geven aan het gesprek. Wanneer het doel van het gesprek is om een gezonde leefstijl te ontwikkelen, dan zal de coach vooral deze informatie samenvatten, en andere informatie negeren.
Een samenvatting geeft overzicht. Al pratend kun je gemakkelijk afdwalen en van de hak op de tak verder praten en aan het eind niet meer weten hoe je daar gekomen bent. Een regelmatige samenvatting helpt je om overzicht te houden. En daardoor kun je de informatie die je ontvangen hebt weer verbinden met dat wat eerder verteld is.
Samenvatten bespaart ook veel tijd na een gesprek. Gespreksverslagen schrijf je sneller als je tijdens het gesprek veel samenvat. Door de samenvattingen onthoud je alles beter en kun je beter de hoofd- van de bijzaken scheiden. Met name professionals die hun gesprekken in een cliëntvolgsysteem moeten registreren, kunnen dus veel tijd winnen door tijdens een gesprek regelmatig samen te vatten.
Soorten samenvattingen
1. Samenvoegende samenvatting
Als je in een gesprek vraagt naar de mogelijkheden die iemand ziet om een probleem aan te pakken, krijg je meerdere mogelijkheden te horen. Een samenvoegende samenvatting somt de genoemde mogelijkheden nog eens kort op. Zo’n samenvatting kun je vervolgen met de vraag: “En wat nog meer?” En ieder antwoord wat er dan bij komt, voeg je steeds weer toe aan de samenvatting die je al eerder maakte.
2. Verbindende samenvatting
Een verbindende samenvatting verbindt iets wat de ander gezegd heeft met andere informatie die al eerder in het gesprek, of in een vorig gesprek, aan de orde is gekomen.
“Je hebt na dat incident dus meteen je computer afgesloten en je bent naar huis gegaan. En eerder vertelde je me dat je ook nog even langs een collega bent gelopen om je ziek te melden.”
“Je voelde je echt super toen je een compliment kreeg voor je werk. Je vertelde eerder dat zulke gevoelens je blij maken, maar dat je eigenlijk niet wilt dat je daar steeds op uit bent.”
3. Afrondende samenvatting
Een afrondende samenvatting gebruik je om een gesprek af te ronden, of over te gaan op een ander onderwerp. Je begint vaak met een aankondiging dat je gaat afronden.
“Goed, ik probeer alles op een rijtje te zetten. We hebben gesproken over jouw eetgewoontes, en wat je daaraan wilt veranderen. Je hebt twee gewoontes gekozen die je als eerste wilt aanpakken, en daar hebben we concrete afspraken over gemaakt. We hebben nog een kwartier. Zijn er nog andere onderwerpen waar je met mij over wilt spreken?”
Oefeningen
Samenvatten kun je voortdurend oefenen, in ieder gesprek. Samenvatten begint al bij de manier waarop je luistert. Je begint als het ware meteen een samenvatting te maken, zodra iemand begint te praten. (Op dezelfde manier kun je ook het reflectief luisteren oefenen) Als deze persoon stopt met praten, kun je meteen een samenvatting geven. Dat kan overigens ook als je TV kijkt of radio luistert.
Oefening 1 – een gesprek samenvatten
Lees het onderstaande gesprek, en maak een samenvoegende samenvatting van het hele gesprek.
Coach: “Je wilt iets meer tijd voor jezelf nemen, dit jaar. Kun je me daar iets meer over vertellen?”
Coachee: “Ja… ik heb al zolang voor anderen geleefd. Eerst was het mijn man die ziek was, op het werk deed ik op een gegeven moment ook werk voor twee nadat een collega was vertrokken, en als vrijwilliger moet ik ook steeds maar weer opdraven. Ik vind gewoon dat ik het allemaal moet doen, maar soms wordt het me echt teveel. Dat kan zo niet doorgaan.”
Coach: “Je voelt je verantwoordelijk voor anderen, maar dat gaat nu ten koste van jezelf.”
Coachee: “Inderdaad ja. Ik ben de laatste tijd moe en ik slaap slecht en ik heb last van m’n nek. Dat zijn voor mij wel signalen dat ik het anders moet gaan doen.”
Coach: “En wat zou je anders willen doen?
Coachee: “Gewoon wat meer tijd nemen om te ontspannen. Lekker een paar uur in bad liggen lezen. Of een middag gaan wandelen als ik daar zin in heb. Met m’n vriendinnen gaan winkelen. Dat zijn dingen die ik echt leuk vind, maar waar ik bijna niet meer aan toe kom.
Coach: “Als je zulke dingen gaat doen, dan krijg je weer energie, in plaats van dat je het kwijtraakt.”
Coachee: “Ja, dat verwacht ik wel ja. Ik vind het wel lastig om daarvoor te kiezen, maar als ik dat niet doe, dan brand ik gewoon op. En dan kan ik voor niemand meer zorgen.”
Samenvatting van de coach:…
Als je jouw samenvatting hebt gegeven, kun je dit vergelijken met de samenvatting die onderaan deze pagina staat.
Oefening 2 – een gesprek van een video samenvatten
In de volgende video kun je het samenvatten oefenen door na ieder fragment de video op pauze te zetten en hardop jouw samenvatting uit te spreken. Dat werkt het leukst als je dit met z’n tweeën doet, en om de beurt een fragment samenvat. Of allebei tegelijk, schriftelijk, en dit dan met elkaar vergelijkt.
Mogelijke samenvatting oefening 1
Je hebt de laatste tijd veel voor anderen gezorgd, en je voelt dat je daardoor uitgeput raakt. Je wilt meer tijd voor jezelf nemen door bijvoorbeeld te gaan winkelen, te genieten van een bad of te gaan wandelen. Op die manier zorg je goed voor jezelf, maar uiteindelijk ook voor anderen.
Wil je meer leren over Motiverende Gespreksvoering?
Motiverende Gespreksvoering is een communicatiemethode voor het begeleiden van gedragsverandering.
Als je meer wilt leren over deze methode, dan kan dat op de volgende manieren:
Ben je op zoek naar een trainer die trainingen kan verzorgen, of ben je op zoek naar individuele begeleiding?
Voor een kennismaking met Motiverende Gespreksvoering kun je meedoen aan een workshop.
Wil je de methode grondig leren?
Meld je dan aan voor de basistraining Motiverende Gespreksvoering.